Mark Mieras - Ben ik dat: wat hersenonderzoek vertelt over onszelf (2007)
Pag. 176
"Denken is een abstract proces. De woorden en de beelden doe daarbij in ons brein opflitsen zijn waarschijnlijk niet meer dan een bijproduct: het zijn associaties van het taalcentrum en de visuele hersenen bij de eigenlijke gedachten die wel ervaren, maar niet kunnen bekijken, analyseren of benoemen."
We kennen onze innerlijke ervaringen, maar hebben geen toegang tot de onderliggende processen. Als we ons bijvoorbeeld sip gedragen kan het zijn dat we dat zelf niet in de gaten hebben, iemand anders moet ons daar op wijzen. En dan nog hebben we waarschijnlijk geen idee wat de oorzaak van die sipheid is.
pag 273
zelfbewustzijn
- is een biograaf die ons verleden kent
- een plannenmaker die onze toekomst verkent
- voor ons gevoel een beslisser
- ervaart
- nadenkt
- communiceert en knoopt relaties aan
pag 275
In de as van de hersenstam ligt de reticulaire formatie: een gebied met en groot aantal zenuwkernen die onder andere verantwoordelijk zijn voor het opwekken van hersengolven en het activeren van de netwerken van de neurotransmitters. Dit is het het regelcentrum van de hersenen en het lichaam en volgens Antonio Damasio
pag. 280
Hersencentra werken overdag samen, hebben 's nachts geen verbinding meer. Overdag worden impulsen over de hersenen verspreid, in de slaap gebeurt dat nauwelijks."... de slaap brengt ons terug naar een toestand die vergelijkbaar is met onze babytijd toen de dwarsverbindingen nog ontbraken om hersenscellen in grotere groepen te laten opereren. Zonder die dwarsverbindingen is geen bewustzijn mogelijk. Bewustzijn vraagt om overzicht en samenhang."
pag 281
"Als we wakker worden verbinden de eilandjes in de hersenen zich weer tot ın geheel en vloeit de fragmentarisch opgeslagen ervaring van de nacht samen. het zelfbewustzijn keer terug en treft een allegaartje van losse ervaringen aan. de frontaalkwab verzint een verhaal om de elementen aan elkaar te knopen: dat is de droom.
Het lijkt op het eerste gezicht vreemd: waarom zouden de hersenen zo'n verhaal verzinnen? Daarop is een eenvoudig antwoord: omdat de hersenen de hel dag verhalen verzinnen. De droom is een product van hetzelfde hersenproces dat ook het zelfbewustzijn schept.
Er is onder onderzoekers een groeiende steun voor de opvatting dat ook het zelfbewustzijn een verhaal is dat de hersenen achter rond ervaringen weven."
pag. 282
"Wie kijkt of luistert, stopt even met denken en het op zichzelf reflecteren, concluderen onderzoekers. We verliezen ons letterlijk in wat we doen. Toch hadden de proefpersonen het idee dat ze zich, daar in de scanner, voortdurend bewust waren van zichzelf. Hoe kan dat? Dat kan heel goed wanneer we veronderstellen dat de zelf reflectie niet tijdens de ervaring, maar achteraf plaatsvindt. Met terugwerkende kracht."
Het zelfbewustzijn is een reconstructie achteraf.
"Ik hoor mezelf gedachten formuleren die ik nog niet kende. Alsof de woorden zichzelf tot intelligente zinnen aaneenrijgen, Wist ik wat ik ging zeggen? Nee dus. Koos ik de woorden uit? Ook niet. Ben ik mij bewust van de woorden zoals ze een voor een uit mijn mijn mond stromen? Als ik heel eerlijk ben: nee!... De woorden ontstaan buiten mij om. Waar is mijn zelfbewustzijn dan wel als ik praat. Denk ik ondertussen aan iets anders soms? Nee, dat niet! Als ik praat, dan ben ik alleen maar aan het praten. Voor de duur van een of zinnen is er niet dan ervaring. Je zou het zelfbewusteloos kunnen noemen: de hersenen registreren wel, maar er lijkt geen zelfreflectie te zijn. Dan, als de vuurtoren van mijn zelfbewustzijn weer aanflitst, realiseer ik als in een flits wat ik gezegd heb!"
Pag 284
Libet aanhalend: bij patiënten prikkeling van een electrode in hun somatosensorisch schors (hier registeren de hersenen aanraking met de huid en beweging) het gevoel dat de huid wordt aangeraakt. "De plaats van de electrode in de schors bepaalt waar op het lichaam de sensatie wordt gevoeld. Libet ontdekte dat hij de electrode een halve seconde moest prikkelen voor zijn proefpersoon de sensatie voelde. Het maakte niet uit hoe sterk hij de prikkel maakte, het bewust zijn bleef traag reageren.
Libet vond het merkwaardig dat we daar in dagelijkse praktijk niets van merken. Als we iemand aanraken, reageert hij direct, al weet je daarbij niet of de reactie ook bewust is. Frappanter nog is de ervaring wanneer iemand ons aanraakt. We lijken ons daarvan ogenschijnlijk en zonder vertraging bewust. Er is geen gat in het bewustzijn.
Libet besloot tot een tweede experiment, waarbij hij de electrode een halve seconde prikkelde om vervolgens, op het moment dat de proefpersoon zich deze eerste bewust werd, de arm van zijn prefpersoon aan te raken. De proefpersoon voelde nu een aanraking op twee plaatsen van het lichaam. Welke kwam eerst? Tot Libet's verrassing oordeelde de proefpersoon dat de twee aanrakingen precies gelijk kwamen. De zintuigelijke prikkel leek geen enkele vertraging op te lopen. Het was alsof die direct in het bewustzijn floepte. Toch kon de tweede prikkel allen via de somatosensorisch schors in het bewustzijn zijn beland en moet daar dus met een flinke vertraging zijn gearriveerd. Op de een of andere manier corrigeren de hersenen de tijd die verstrijkt voor een ervaring het bewustzijn bereikt. De klok wordt verzet en de ervaring voorwaarts in de tijd geprojecteerd."
Pag 285
Het bewustzijn is een interpretatie achteraf van recente herinneringen." Met regelmatige tussenpozen springt de zelfreflectie even aan om de ervaringen op onszelf te betrekken en het verhaal van het bewustzijn voor de afgelopen seconden of minuten bij te werken. Er is in dat geval voor de hersenen geen beletsel om de chronologie van de gebeurtenissen naar hun hand te zetten om zo een samenhangend, ononderbroken en logisch verhaal samen te stellen
….
Dat de hersenen bewust zijn , betekent niet dat er een bewustzijn in zit, maar dat er in de hersenen een mechanisme is dat bewustzijn genereert."
Pag. 286
"De hersenen doen hun werk: ze reageren op beelden, geluiden, op prikkels uit het lichaam, ze groeperen zichzelf in ensembles die in ritmische patronen met hun prikkels andere ensembles beïnvloeden. gescheiden daarvan houdt de frontale schors een logboek bij van de prikkels die passeren. Sommige prikkels belanden in het logboek, de meeste niet. En op het moment dat de hersenen de aandacht op zichzelf richten, schrijft de frontale schors aan de hand van het logboek een soort scheepsjournaal waarin die rommelige feiten worden verwerkt tot een samenhangend verhaal. Dat verhaal is ons zelfbewustzijn."
Pag 287
Er ontstaat activiteit in de visuele en auditieve hersenschors wanneer we onze aandacht ergens op richten. Die activiteit synchroniseert zich in 1 ritme en wordt daardoor in de hersenen een krachtig signaal.
Het is niet zo dat dat het bewustzijn de aandacht richt op iets en dan de hersenactiviteiten dwingt doelgericht in hetzelfde ritme om ze tot 1 samenhangende ervaring te binden.
Het is net andersom: hersencentra proberen hun activiteit te bundelen en als ze daarin slagen dan bereiken ze het bewustzijn. het bewustzijn beschrijft eenvoudig wat het voor de voeten krijgt en dat dat zijn de dominante prikkels.Ervaringen dringen zich op aan het bewsutzijn.
pag. 280
Hersencentra werken overdag samen, hebben 's nachts geen verbinding meer. Overdag worden impulsen over de hersenen verspreid, in de slaap gebeurt dat nauwelijks."... de slaap brengt ons terug naar een toestand die vergelijkbaar is met onze babytijd toen de dwarsverbindingen nog ontbraken om hersenscellen in grotere groepen te laten opereren. Zonder die dwarsverbindingen is geen bewustzijn mogelijk. Bewustzijn vraagt om overzicht en samenhang."
pag 281
"Als we wakker worden verbinden de eilandjes in de hersenen zich weer tot ın geheel en vloeit de fragmentarisch opgeslagen ervaring van de nacht samen. het zelfbewustzijn keer terug en treft een allegaartje van losse ervaringen aan. de frontaalkwab verzint een verhaal om de elementen aan elkaar te knopen: dat is de droom.
Het lijkt op het eerste gezicht vreemd: waarom zouden de hersenen zo'n verhaal verzinnen? Daarop is een eenvoudig antwoord: omdat de hersenen de hel dag verhalen verzinnen. De droom is een product van hetzelfde hersenproces dat ook het zelfbewustzijn schept.
Er is onder onderzoekers een groeiende steun voor de opvatting dat ook het zelfbewustzijn een verhaal is dat de hersenen achter rond ervaringen weven."
pag. 282
"Wie kijkt of luistert, stopt even met denken en het op zichzelf reflecteren, concluderen onderzoekers. We verliezen ons letterlijk in wat we doen. Toch hadden de proefpersonen het idee dat ze zich, daar in de scanner, voortdurend bewust waren van zichzelf. Hoe kan dat? Dat kan heel goed wanneer we veronderstellen dat de zelf reflectie niet tijdens de ervaring, maar achteraf plaatsvindt. Met terugwerkende kracht."
Het zelfbewustzijn is een reconstructie achteraf.
"Ik hoor mezelf gedachten formuleren die ik nog niet kende. Alsof de woorden zichzelf tot intelligente zinnen aaneenrijgen, Wist ik wat ik ging zeggen? Nee dus. Koos ik de woorden uit? Ook niet. Ben ik mij bewust van de woorden zoals ze een voor een uit mijn mijn mond stromen? Als ik heel eerlijk ben: nee!... De woorden ontstaan buiten mij om. Waar is mijn zelfbewustzijn dan wel als ik praat. Denk ik ondertussen aan iets anders soms? Nee, dat niet! Als ik praat, dan ben ik alleen maar aan het praten. Voor de duur van een of zinnen is er niet dan ervaring. Je zou het zelfbewusteloos kunnen noemen: de hersenen registreren wel, maar er lijkt geen zelfreflectie te zijn. Dan, als de vuurtoren van mijn zelfbewustzijn weer aanflitst, realiseer ik als in een flits wat ik gezegd heb!"
Pag 284
Libet aanhalend: bij patiënten prikkeling van een electrode in hun somatosensorisch schors (hier registeren de hersenen aanraking met de huid en beweging) het gevoel dat de huid wordt aangeraakt. "De plaats van de electrode in de schors bepaalt waar op het lichaam de sensatie wordt gevoeld. Libet ontdekte dat hij de electrode een halve seconde moest prikkelen voor zijn proefpersoon de sensatie voelde. Het maakte niet uit hoe sterk hij de prikkel maakte, het bewust zijn bleef traag reageren.
Libet vond het merkwaardig dat we daar in dagelijkse praktijk niets van merken. Als we iemand aanraken, reageert hij direct, al weet je daarbij niet of de reactie ook bewust is. Frappanter nog is de ervaring wanneer iemand ons aanraakt. We lijken ons daarvan ogenschijnlijk en zonder vertraging bewust. Er is geen gat in het bewustzijn.
Libet besloot tot een tweede experiment, waarbij hij de electrode een halve seconde prikkelde om vervolgens, op het moment dat de proefpersoon zich deze eerste bewust werd, de arm van zijn prefpersoon aan te raken. De proefpersoon voelde nu een aanraking op twee plaatsen van het lichaam. Welke kwam eerst? Tot Libet's verrassing oordeelde de proefpersoon dat de twee aanrakingen precies gelijk kwamen. De zintuigelijke prikkel leek geen enkele vertraging op te lopen. Het was alsof die direct in het bewustzijn floepte. Toch kon de tweede prikkel allen via de somatosensorisch schors in het bewustzijn zijn beland en moet daar dus met een flinke vertraging zijn gearriveerd. Op de een of andere manier corrigeren de hersenen de tijd die verstrijkt voor een ervaring het bewustzijn bereikt. De klok wordt verzet en de ervaring voorwaarts in de tijd geprojecteerd."
Pag 285
Het bewustzijn is een interpretatie achteraf van recente herinneringen." Met regelmatige tussenpozen springt de zelfreflectie even aan om de ervaringen op onszelf te betrekken en het verhaal van het bewustzijn voor de afgelopen seconden of minuten bij te werken. Er is in dat geval voor de hersenen geen beletsel om de chronologie van de gebeurtenissen naar hun hand te zetten om zo een samenhangend, ononderbroken en logisch verhaal samen te stellen
….
Dat de hersenen bewust zijn , betekent niet dat er een bewustzijn in zit, maar dat er in de hersenen een mechanisme is dat bewustzijn genereert."
Pag. 286
"De hersenen doen hun werk: ze reageren op beelden, geluiden, op prikkels uit het lichaam, ze groeperen zichzelf in ensembles die in ritmische patronen met hun prikkels andere ensembles beïnvloeden. gescheiden daarvan houdt de frontale schors een logboek bij van de prikkels die passeren. Sommige prikkels belanden in het logboek, de meeste niet. En op het moment dat de hersenen de aandacht op zichzelf richten, schrijft de frontale schors aan de hand van het logboek een soort scheepsjournaal waarin die rommelige feiten worden verwerkt tot een samenhangend verhaal. Dat verhaal is ons zelfbewustzijn."
Pag 287
Er ontstaat activiteit in de visuele en auditieve hersenschors wanneer we onze aandacht ergens op richten. Die activiteit synchroniseert zich in 1 ritme en wordt daardoor in de hersenen een krachtig signaal.
Het is niet zo dat dat het bewustzijn de aandacht richt op iets en dan de hersenactiviteiten dwingt doelgericht in hetzelfde ritme om ze tot 1 samenhangende ervaring te binden.
Het is net andersom: hersencentra proberen hun activiteit te bundelen en als ze daarin slagen dan bereiken ze het bewustzijn. het bewustzijn beschrijft eenvoudig wat het voor de voeten krijgt en dat dat zijn de dominante prikkels.Ervaringen dringen zich op aan het bewsutzijn.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten